NỖI KHẮC KHOẢI CỦA NGƯỜI NGÔN SỨ
Môn học: Ngôn Sứ
Giáo sư: Cao Gia An, S.J.
Học viên: Đỗ Hùng Dinh, S.J.
Bài viết tìm hiểu nỗi khắc khoải của ngôn sứ
Giê-rê-mi-a ẩn chứa trong Khúc Ai Ca (Gr 14:17-22). Tác giả phân tích cấu trúc
biền ngẫu đặc trưng trong thơ Do Thái để làm nổi bật nỗi khắc khoải như là đặc
tính của một ngôn sứ. Ngôn sứ vừa nên một với hoàn cảnh của dân để thấu cảm,
vừa tách mình ra, đứng về phía Thiên Chúa, để ôm ấp và truyền thông sứ điệp của
Ngài cho cộng đoàn. Khúc Ai Ca nổi lên như một diễn tả nội tâm đầy giằng co ấy.
Ơn gọi làm ngôn sứ chưa bao giờ tách biệt khỏi
cộng đồng dân Thiên Chúa, nhưng đúng hơn, ngôn sứ được gọi từ chính bối cảnh
của cộng đồng và cho cộng đồng. Thế nên, người ngôn sứ luôn canh cánh trong
lòng một nỗi giằng co, một mặt, ông (/bà) vừa phải nên một để cảm thấu hoàn
cảnh của cộng đồng, nhưng mặt khác ông lại vừa như phải tách ra khỏi cộng đồng
để đứng về phía Thiên Chúa mà ôm ấp và thông truyền sứ điệp của Thiên Chúa cho
cộng đồng[1].
Khúc ai ca trong Giê-rê-mi-a 14:17-22 phần nào cho thấy nỗi lòng khắc khoải của
một vị ngôn sứ trước những giằng co ấy. Đó vừa như những lời được thốt lên từ
những chuyển biến trong tâm hồn vị ngôn sứ, đồng thời vừa như phản ảnh chính
những khủng hoảng trong cộng đồng[2] trước
viễn cảnh sụp đổ tang thương của thành Giê-ru-sa-lem cùng với những đau khổ mà
cộng đồng dân Chúa phải hứng chịu[3].
Đứng trước hoàn cảnh khốn cùng không thể tránh khỏi của dân tộc, tâm hồn người
ngôn sứ như hòa chung với nỗi lòng của Thiên Chúa để thốt lên tiếng khóc thương
cho sự cứng lòng của dân mình[4],
nhưng đồng thời, tâm hồn ấy cũng nên một với dân để cảm thấu nỗi hoài nghi và
khốn cùng của dân để rồi đã thay cho dân mà thú tội và khẩn nài lòng thương xót
của Thiên Chúa cho dân với một niềm hi vọng.
Chúng ta có thể nhận thấy bài thơ này (Gr
14:17-22) là một đơn vị độc lập, tách biệt với phần trước và sau bởi hai lời
dẫn: “Hãy nói với chúng lời này”[5] (14:17) và “Đức Chúa phán
với tôi” (15:1)[6].
Lời thú tội (14:20), nằm ở vị trí trung tâm, vừa đóng vai trò như là câu trả
lời cho phần thứ nhất vừa như yếu tố bản lề cho sự chuyển đổi cung giọng từ
tiêu cực hoài nghi sang cung giọng tích cực hi vọng, được làm nổi bật nhờ các
kỹ thuật thơ ca cùng với cấu trúc quy tâm tương phản:
A
|
17 Mắt tôi hãy
tuôn trào suối lệ cả ngày đêm không ngớt,
vì trinh nữ cô gái dân tôi đã bị đánh nhừ đòn,
vết trọng thương hết đường cứu chữa.
18 Tôi bước ra
đồng nội: này kẻ chết vì gươm,
quay trở lại đô thành: nọ bao người đói lả.
Cả ngôn sứ cùng là tư tế
Lang thang khắp xứ mà không hiểu biết gì
|
|
B
|
19a Lạy Chúa, phải
chăng Ngài đã quyết từ bỏ Giu-đa?
Phải chăng Xi-on khiến lòng Ngài ghê tởm?
19bVậy cớ sao Ngài đánh
phạt chúng con
đến vô phương chữa chạy?
19cChúng con đợi hoà
bình,
nhưng chẳng được may lành chi hết!
Mong đến thời bình phục,
mà chỉ thấy rùng rợn khiếp kinh!
|
|
|
C
|
20 Lạy Chúa,
chúng con nhận rằng mình gian ác
và cha ông sai lỗi đã nhiều.
Quả chúng con đều đắc tội với Chúa!
|
|
B’
|
21 Vì Danh Thánh,
xin Chúa đừng chê bỏ chúng con,
đừng rẻ rúng toà vinh hiển của Ngài.
Dám xin Ngài nhớ lại,
đừng huỷ bỏ giao ước
giữa Ngài với chúng con.
|
A’
|
22 Trong số chư
thần của các dân tộc,
có thần nào làm được mưa chăng?
Có phải trời đổ được mưa rào,
hay chính Ngài, lạy Ðức Chúa, Thiên Chúa của chúng con?
Chúng con trông cậy nơi Ngài,
vì chính Ngài đã làm ra tất cả những điều đó![7]
|
Như vậy, từ cấu trúc này, chúng ta sẽ
tìm hiểu sự chuyển biến của các yếu tố tương phản trong những khổ thơ ở các cặp
đối xứng từ ngoài vào trong; đồng thời cùng xem xét song song những chuyển động
hoán đổi của các yếu tố tích cực thay cho các yếu tố tiêu cực trong cung giọng
của bài thơ qua việc tìm hiểu các kỹ thuật biền ngẫu cũng như những hình ảnh
biểu tượng; và cuối cùng sẽ lưu tâm đến một vài yếu tố được xem là khác thường
trong mạch văn xét như những dấu hiệu của sự phát triển xuyên đại của bản văn.
Theo hướng tiếp cận đồng đại, trước hết, chúng
ta nhận thấy ở cặp đối xứng ngoài cùng (A – A’) một sự tương phản mạnh mẽ nhất
được thể hiện qua kỹ thuật ẩn dụ rất đặc trưng của Giê-rê-mi-a với việc sắp đặt
những yếu tố của một khung cảnh yếu ớt, chết chóc và thất vọng (cc.17-18) đối
diện với khung cảnh uy quyền, đầy sức sống và hi vọng (c.22). Hình ảnh suối
lệ tuôn trào ngày đêm[8] biểu thị cho sự đau buồn thất vọng[9] được
đặt đối lập với hình ảnh của những cơn mưa mang lại sự sống
mới của niềm hi vọng[10].
Cũng vậy, tình cảnh khốn cùng của dân được nhân cách hóa nơi hình ảnh
người trinh nữ[11] yếu ớt, mỏng manh lại mang nơi
mình vết trọng thương là những đau khổ[12] do bị
đánh nhừ đòn bởi quân thù và hạn hán được đặt tương phản với hình ảnh
một Thiên Chúa quyền năng mạnh mẽ trổi vượt, Đấng có thể
ban mưa xuống chứ không phải Ba-an (1V 18:45) hay các thầnngoại.
Hơn nữa, sự chết chóc, đói khát bởi gươm giáo
và hạn hán được đặt đối lập với hình ảnh mang đầy sức sống mới của những
cơn mưa rào. Cái không hiểu biết gì về đường lối
của Đức Chúa và về lý do cho hiện trạng đau khổ của dân tộc[13],
mà các tư tế và ngôn sứ là những người đúng
ra phải là kẻ dẫn dắt dân tới Thiên Chúa, được đặt tương phản với cung giọng đã
chân nhận quyền năng của Thiên Chúa, Đấng đã làm ra những điều đó.
Mặt khác, cũng trong cặp đối xứng ngoài cùng
này, chúng ta có thể nhận thấy một sự hoán chuyển mạnh mẽ nhất về cung giọng từ
tiêu cực sang tích cực. Khởi đầu là cung giọng đau buồn thất vọng được làm nổi
bật bằng kỹ thuật sóng đôi (trinh nữ – cô gái; nhừ đòn – trọng thương; bước
ra – trở lại; kẻ – người) đậm chất thơ và càng thêm vẻ u ám hơn với
những hình ảnh biểu trưng có tính bao hàm (cả về mức độ: trọng thương,
nhừ đòn; về đối tượng: tư tế, ngôn sứ, dân đô
thành, người đồng nội; về không gian: đô thành,
đồng nội; và về thời gian: ngày đêm) trong khổ thơ thứ
nhất. Nhưng ngược lại, kết thúc lại là cung giọng đầy an ủi cậy trông được làm
nổi bật bởi các câu hỏi tu từ (phải chăng) và kỹ thật lặp ngữ (thần,
mưa, chính Ngài, Thiên Chúa) cũng rất thi vị[14] ở
khổ thơ cuối.
Kế tiếp, trong cặp đối xứng thứ hai (B – B’),
sự hoài nghi bối rối của người đứng trước những đau thương thử thách thốt lên
với Thiên Chúa như một lời chất vấn ở khổ thơ thứ hai (c.19) được đặt đối diện
với lời cầu xin của người như thể đã bình tĩnh, đã chấp nhận thực tại và cậy
trông hơn ở khổ thơ thứ tư (c.21). Nỗi hoài nghi có phải Chúa đã từ bỏ
Giu-đa được thay thế bằng giọng cầu xin Chúa đừng từ bỏ
chúng con. Lời than trách Chúa đãghê tởm Xi-on được
đổi mới bằng tiếng van nài xin Chúa đừng rẻ rúng chúng
con là tòa vinh hiển của Ngài[15]. Cũng vậy, cung giọng hoài nghi
trước thực tại rùng rợn khiếp kinh, không được may lành rằng cớ
sao ngài đánh phạt chúng con được thay bằng lời cầu xin Chúa nhớ
lạiđể đừng hủy bỏ giao ước về cảnh thịnh vượng, tràn
trề sữa và mật (Gr 11:4) mà Chúa đã lập với cha ông (x. Xh 19:5.6;
24:8) Hơn nữa, chính bởi việc sử dụng các kỹ thuật phủ định (đừng) đã
tạo nên một sự tương phản hết sức tinh tế trong các cặp yếu tố song đối được đề
cập, nhờ thế càng thể hiện rõ nét sự chuyển đổi trong cung giọng của bài thơ.
Lời giải đáp cho sự chuyển đổi cung giọng ở
các cặp đối xứng này được tìm thấy trong lời thú tội ở trung tâm – Lạy
Chúa, chúng con nhận rằng mình gian ác, và cha ông sai lỗi đã nhiều. Quả chúng
con đều đắc tội với Chúa! (c.20). Một mặt, các yếu tố của
nửa trước (A, B) như là sự chuẩn bị cho yếu tố đỉnh cao này: Lời thú tội chính
là câu trả lời cho những hoài nghi và vấn nạn của dân (B), đồng thời như là
giải đáp cho thực trạng đau thương bi thảm dân phải chịu (A). Chính bởi tội lỗi
của chúng ta và của cha ông[16] mà
bây giờ chúng ta phải chịu cảnh gươm giáo đói khát như thế. Mặt khác, lời thú
tội còn như là yếu tố bản lề khởi đầu cho cung giọng tích cực hi vọng của nửa
sau (A’, B’): Chính bởi chúng con đã nhìn nhận tội lỗi của mình[17] thì
khẩn xin Đức Chúa đừng ngoảnh mặt làm ngơ, đừng chê bỏ chúng con (B’), vì chính
Ngài đã phán rằng sẽ không giận giữ mãi đâu và chúng con hi
vọng vào Ngài là Đấng giàu lòng xót thương (Gr 3:12) và quyền
năng (A’). Hơn nữa, lời thú tội này càng được nhấn mạnh nhờ kỹ thuật lặp từ (chúng
con – cha ông – chúng con) có tính tăng cường (nhận – quả…đều) và
ngày càng hướng đến tính tương quan đối với các từ biểu thị lỗi lầm (gian
ác – sai lỗi – đắc tội).
Bên cạnh đó, chính sự hoán chuyển hết sức tinh
tế của những yếu tố tích cực thay thế cho những yếu tố tiêu cực càng làm nổi
bật tính bản lề của lời thú tội. Những yếu tố tiêu cực bắt đầu từ những điều cụ
thể (suối lệ, kẻ chết, người đói lả) và mạnh mẽ (trọng
thương, nhừ đòn)và dần trở nên trừu tượng (đợi hòa bình, mong thời
bình phục) và mờ yếu (chẳng may lành, rùng rợn khiếp kinh) khi
tới trung tâm; Ngược lại, những yếu tố tích cực bắt đầu từ trung tâm với tính
chất yếu mờ trừu tượng (danh thánh, tòa vinh hiển, giao ước) nhưng
ngày càng trở nên rõ ràng mạnh mẽ (mưa rào, cậy trông) về cuối.
Như thế, ngang qua việc phân tích các kỹ thuật
thơ ca trong cấu trúc quy tâm tương phản, chúng ta có thể nhận thấy những nhịp
chuyển vừa biểu thị những giằng co trong tâm hồn người ngôn sứ vừa phản ảnh
khao khát tìm lời giải thích cho thực trạng đau buồn của dân. Một mặt, vị ngôn
sứ như thể đóng vai của Thiên Chúa mà khóc thương cho dân của mình, bởi lẽ ông
được nhìn thấy trước những tai họa sẽ giáng xuống trên dân bởi sự cứng lòng và
lối sống tội lỗi của dân; Mặt khác, ông cũng như thể đặt mình trong tâm trạng
của dân mà đau buồn thất vọng trước cảnh tang thương chết chóc dân mà dân phải
chịu, để rồi như dấy lên một sự hoài nghi, một vấn nạn rằng đâu là lời giải
thích cho hiện tại bi đát này, phải chăng Thiên Chúa đã nỡ từ bỏ dân. Tuy
nhiên, nỗi hoài nghi ấy dần dần được thay thế bằng niềm hi vọng khi mà tội lỗi
của dân từng bước được nhìn nhận như là lý do cho hoàn cảnh hiện tại. Thế nên,
vị ngôn sứ vừa như phải đặt mình làm một để hiểu dân, ông cũng lại vừa như phải
tách mình ra để thay cho dân mà thú tội cùng Đức Chúa và khẩn nài Người đừng
chê bỏ dân. Cuối cùng, sự thổn thức trong tâm hồn vị ngôn sứ hay cũng chính là
những khủng hoảng trong tâm thức của cộng đồng được kết thúc bằng cung giọng hy
vọng tin tưởng, ca ngợi quyền năng của Thiên Chúa và trông cậy nơi bàn tay
quyền năng của của Người.
Đến đây, sau khi đã tìm hiểu toàn thể bản văn
dưới cái nhìn đồng đại, chúng ta sẽ tiếp tục xem xét những điểm ‘khác thường’
dưới ánh sáng của hướng tiếp cận xuyên đại. Trước hết, ta có thể nhận thấy bước
chuyển đột ngột trong cách xưng hô từ câu 14:18 sang 14:19. Trong câu 18, ta có
cảm tưởng như đó là một lời tự sự: tôi hãy (tôi muốn), nhưng
từ câu 19, một cung giọng của cuộc hội thoại được nhận thấy rõ ràng: lạy
Chúa, Ngài – chúng con. Hơn nữa, những yếu tố mà 17-18 đề cập lại là
chiến tranh và đói kém trong thành, khác với sự liên tục của cung giọng về hạn
hán mà Gr 14:1 đề cập như một dẫn nhập.
Kế đến, câu 19c có vẻ như một tổng hợp rất tốt về hiện trạng của
dân, nhưng dường như vị trí lại khá lạc lõng, không mấy gắn kết với cả câu
trước (19ab) và câu sau (20). Nếu như trong 19ab đang là cung giọng hoài nghi
vấn nạn, thì đột ngột 19c lại là một tổng hợp miêu tả tình trạng (mà đúng ra đã
kết thúc hoặc phải nối tiếp với 18). Hơn nữa, lời thú tội ở 20 như một lời giải
đáp của câu hỏi ở 19ab thì hợp lý hơn là bị 19c xen vào giữa mà không thấy nối
kết gì. Bên cạnh đó, có thể thấy 19c gần như tương đồng với Gr 8:15 trong bối
cảnh lời sấm về sự trừng phạt Giu-đa. Thứ ba, dường như chính lời thú tội là
thông điệp chính của cả đoạn cũng là một sự lạc lõng so với toàn bộ sách
Giê-rê-mi-a. Trong số 5 lần từחָטָ֖אנוּ [18] (sinned
against) xuất hiện trong sách Giê-rê-mi-a (3:25; 8:14; 14:7; 14:20 và 16:10)
hay 3 lần của từ עֲוֹ֣ן (guilt – 14:20; 32:18; 50:20) hoặc 2 lần của từ
יָדַ֧עְנוּ (make self known – 14:20; 17:19) thì chỉ có 14:20 là mang ý thú nhận
tội lỗi. Hơn nữa, dường như khi việc đề cập đến tội lỗi ở các đoạn khác (đặc
biệt ở 16:10) thì lại mang nghĩa khiển trách dân không biết hối lỗi.
Giải thích cho các vấn đề này, trước hết có
thể nói nhiều tác giả đồng thuận rằng lời thú tội trong câu 20 chính là tâm
tình của riêng vị ngôn sứ khi đặt mình đại diện cho dân. Bên cạnh đó, có tác
giả cho rằng sở dĩ có sự chuyển giọng ở 18 và 19 hay việc thú tội ở 20 là vì
đây là cung giọng của một bài ca than rất thường thấy trong phụng vụ cổ, và
cũng giống hình thái của các thánh vịnh ca than, nơi đó Thiên Chúa, ngôn sứ,
chư dân như những vai diễn trong một vở kịch. Như vậy 17-18 là vai diễn của vị
ngôn sứ, còn giọng thú tội ở 20 như một sự mời gọi người tham dự nghi thức biết
hối lỗi ăn năn[19].
Một giải thích khác cho rằng những lời trong
17-18 như thể là lời của chính Thiên Chúa. Bởi lẽ, hai cụm từ hãy nói
với chúng và dân ta như thể muốn diễn tả chủ từ của
hành động khóc thương này chính là Thiên Chúa. Dù có cho phép những tai họa ập
xuống trên dân, nhưng chính Thiên Chúa vẫn đau đớn xót thương cho dân của mình,
chỉ vì họ cứng lòng[20]. Như vậy, có
thể dịch lại câu 17-18 là: “Hãy nói với chúng lời này: “mắt ta
muốntuôn trào suối lệ… vì trinh nữ cô gái dân ta…””
Riêng đối với vấn nạn ở câu 19c, dường như có
được sự đồng thuận rằng có dấu hiệu của sự tổng hợp của một bàn tay biên soạn
sau. Bên cạnh đó, cũng có tác giả cho rằng cả đoạn này (14:17-22) cùng với Gr
15:1-3 làm thành khúc ai ca thứ hai phản ảnh tình trạng hiện tại của dân sau
cảnh đổ nát mà thành phải chịu. Hơn nữa, những hình ảnh đói kém và chém giết
này rất tương đồng khi đối chiếu với 2V 25:1-3 về nạn đói hoành hành khắp xứ
những ngày trước khi Giê-ru-sa-lem bị sụp đổ, và vì thế đó có thể nói đó là
cung giọng của thời lưu đày[21].
Tuy nhiên, cũng có thể hiểu rằng, dưới ánh sáng của cung giọng về chiến tranh
và gươm giáo trong Gr 9:17-18 thì 14:17-22 là lời của vị ngôn sứ thốt lên khi
được ‘chứng kiến trước’ cảnh tang thương của thành[22].
Thế nhưng, những dấu hiệu của việc biên soạn
sau, nếu có, thì cũng là để làm sáng tỏ thông điệp mà bản văn hiện tại muốn
truyền đạt, đó chính là nỗi lòng khắc khoải của vị ngôn sứ vừa đứng vào vị thế
của Đức Chúa mà mang lấy tâm tình của Người, lại vừa thuộc trọn về dân để ôm ấp
những băn khoăn, hoài nghi của dân. Tâm hồn ấy có bị giằng co xâu xé, nhưng
cuối cùng niềm cậy trông và hi vọng vẫn như ánh sáng lóe lên giữa bóng đêm u
ám. Tuy nhiên, để có thể có được bước chuyển ấy, trong chính nội tâm của mình
và trong tư cách đại diện của dân, người ngôn sứ đã phải thốt lên lời thú nhận
tội lỗi của dân tộc mình. Chỉ khi ý thức về thực trạng yếu hèn tội lỗi của
mình, con người mới biết nhìn lên và nài xin Thiên Chúa là Đấng quyền năng với
một niềm hi vọng cậy trông.
Tắt một lời, mặc dù chúng ta có thể nhận thấy
một chút bóng dáng của thần học nhân quả, khi mấu chốt của những đau khổ dân
phải gánh chịu được giải thích bởi tội lỗi dân đã phạm chống lại Đức Chúa. Tuy
nhiên, điểm nổi bật trong Gr 14:17-22 là hình ảnh một vị ngôn sứ vừa đặt mình
trong vị thế của Thiên Chúa, lại vừa đồng cảm được với dân, làm một với cộng
đồng và từ trong chính vị thế của một cá nhân trong cộng đồng ấy mà ông thốt
lên lời thú nhận và nguyện cầu cho dân. Hình ảnh tiên trưng về một vị ngôn sứ là
trung gian ấy sẽ được thể hiện rõ nét nơi dung mạo của Đức Giê-su, Đấng là
trung gian trọn vẹn của Thiên Chúa và con người[23].
Chính nơi con người Đức Giê-su, chúng ta nhận thấy một Thiên Chúa bao lần đau
đớn khóc thương cho sự cứng lòng của con người mà dân thành Giê-ru-sa-lem một
lần nữa là đại diện (x. Lc 13:34), và Người không ngừng tỏ lòng thương xót của
Thiên Chúa mà giảng dạy, chữa bệnh, trừ quỷ… (Mt 10:16-17), và tha thứ nguyện
cầu cho dân (Lc 23:34). Hơn cả, chính nơi cuộc khổ nạn và phục sinh, Đức Giê-su
đã mang lấy trọn vẹn cái yếu đuối và thân phận phải chết của con người mà dâng
lên Cha như một hi lễ trên thập giá để cứu độ chúng ta[24].
Là một Ki-tô hữu, ngay từ khi lãnh nhận bí
tích Thánh Tẩy, chúng ta mang lấy sứ mạng trở thành ngôn sứ của Thiên Chúa cho
thế giới hôm nay. Thế nên, mỗi người chúng ta cũng được mời gọi để tiếp bước
Đức Ki-tô, theo cách mà Giê-rê-mi-a đã làm, đó là trở nên trung gian có được
một tấm lòng biết mang lấy nỗi khắc khoải của Thiên Chúa và cũng ôm ấp được sự
nghi nan ngờ vực của dân Chúa. Thế nhưng, để đồng thời đóng cả hai vai trò như
vậy thì chưa bao giờ là dễ dàng cả, đặc biệt khi đứng trước những hoàn cảnh bi
thương như thể không có lối thoát của cuộc vật lộn nhân sinh, khi mà con người
như thể không tìm đâu được một chút ánh sáng của niềm hi vọng, khi mà một cuộc
đời đang bị bao phủ bởi cả bầu trời tăm tối, phải quằn quại trong nỗi cùng cực
của mình,… những lúc như thế, chỉ cần có được một tấm lòng cảm thông thôi thì
người ngôn sứ đã có thể trở thành ngôn sứ đích thực theo nghĩa là đại diện của
Thiên Chúa mà cảm thấu nỗi lòng của dân và để rồi từ đó mà cầu thay nguyện giúp
cho những mảnh đời không còn có khả năng cầu nguyện cho chính mình.
THƯ MỤC SÁCH THAM KHẢO
_. Kinh Thánh:
Việt ngữ. Dịch và chú giải bởi nhóm CGKPV. Nxb Tôn Giáo, 2011.
Blenkinsopp, Joseph. A
History of Prophecy in Israel. Louisville, Kentucky: Westminster John
Knox Press, 1996.
Clarke, A.
(1999). Clarke’s – Commentary: Jeremiah (electronic ed.).
Logos Library System; Clarke’s Commentaries (Je 14:1). Albany, OR: Ages
Software.
Fitzgerald, Aloysius,
F.S.C, “Hebrew Poetry” in The New Jerome Biblical Commentary, ed.Raymond
E. Brown, S.S; Joseph A. Fitzmyer, S.J. and Roland E. Murphy, O.Carm. Englewood
Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, Inc, 1968.
Lundbom, J. R. Jeremiah
1-20: A new translation with introduction and commentary. New Haven;
London: Yale University Press, 2008.
Martens, E. A. Jeremiah: Believers
church Bible commentary. Scottdale, Pa.: Herald Press, 1986.
O’ Connor, Kathleen M.
“Jeremiah” in The Oxford Bible Commentary, ed. John Barton and
John Muddiman. New York: Exford University Press, 2001.
Overholt, Thomas
W. “Jeremiah” in The Harpercollins Bible Commentary, Gen.ed.
James L. Mays. New York: HarperCollins Publishers Inc., 1988.
Petersen, David
L. The Prophetic Literature – An Introduction. Louisville,
Kentucky: Westminster John Knox Press, 1989.
Wesley, J.
(1999). Wesley’s Notes: Jeremiah (electronic ed.). Logos
Library System; Wesley’s Notes (Je 14). Albany, OR: Ages Software.
[1] X.
Joseph Blenkinsopp, A History of Prophecy in Israel (Louisville,
Kentucky: Westminster John Knox Press, 1996): 34.
[2] X.
David L. Petersen, The Prophetic Literature – An Introduction (Louisville,
Kentucky: Westminster John Knox Press, 1989): 110.
[3] Giai
đoạn trước khi Giê-ru-sa-lem bị tàn phá năm 586 a.C, nhưng được nhìn dưới lăng
kính của nạn đói thảm khốc và cảnh huynh đệ tương tàn trong cộc chiến 597 a.C.
Xem: E. A. Martens, Jeremiah. Believers church Bible commentary
(Scottdale, Pa.: Herald Press, 1986): 107; và A. Clarke, (1999). Clarke’s
– Commentary: Jeremiah (electronic ed.), (Logos Library System);
Clarke’s Commentaries (Je 14:1). Albany, OR: Ages Software.
[4] Phải
chăng ở đây cũng tương tự như tâm trạng Đức Giê-su khi khóc thương cho thành
Giê-ru-sa-lem (Lc 13:33).
[5] Cụm
từ này bị khuyết trong bản dịch Kinh Thánh tiếng Việt của nhóm CGKPV, trong khi
lại có ở các bản dịch Anh ngữ (NAB, RSV, NJB) hay chính bản Do-thái (WTT).
[6] Có
nhiều tác giả đặt 14:17-22 cùng với 15:1-3 để thành bài Ai ca thứ 2 của
Giê-rê-mi-a (song song với bài thứ nhất 4:1-16). Xem: J. R. Lundbom, Jeremiah
1-20: A new translation with introduction and commentary (New Haven;
London: Yale University Press, 2008): 691.
[7] Trích
từ bản Kinh Thánh: Việt ngữ, Dịch và chú giải bởi nhóm CGKPV
(Nxb Tôn Giáo, 2011).
[8] Phần
in nghiêng trong bài viết là những trích dẫn trực tiếp từ bản dịch đã nêu.
[9] X.
Gr 8:21; Ac 1:16; và cũng x. Lundbom, 691.
[10] X.
St 2:5; Lv 26:4; Đnl 11:14.17.
[11] Hình
ảnh dân tộc được nhân cách hóa nơi hình ảnh trinh nữ thì rất
đặc trưng trong Giê-rê-mi-a (18:13; 31:4; 46:11) và cả trong các truyền
thống khác, x. Lundbom, 691.
[12] X.
Gr 8:21; 10:19; cũng có thể hiểu đây là vết thương luân lý, là sự sa đọa của
đời sống luân lý, x. Lundbom, 691.
[13] Có
tác giả cho rằng đây là sự không hiểu biết về nơi sẽ tới bởi sẽ bị lưu đày,
hoặc một sự lạc lối vì tội lỗi của họ (Gr 8:10); và Lundbom, 691; hoặc cũng có
thể là lang thang kiếm sống, x. Clarke, sdd.
[14] X.
Aloysius Fitzgerald, F.S.C, “Hebrew Poetry” in The New Jerome Biblical
Commentary, ed. Raymond E. Brown, S.S; Joseph A. Fitzmyer, S.J. and
Roland E. Murphy, O.Carm. (Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, Inc, 1968):
202-5.
[15] Tòa
vinh hiển có thể hiểu là Giê-ru-sa-lem (Gr 3:17) hay nhà Đa-vít như J.
Wesley (1999). Wesley’s Notes: Jeremiah (electronic ed.).
Logos Library System; Wesley’s Notes (Je 14). Albany, OR: Ages Software; hoặc
có thể hiểu là dân Xi-on theo cấu trúc đối xứng, cũng như Giu-đa được
đặt tương ứng với toàn dân (chúng con).
[16] X.
Gr 32:18; Ở đây cũng cho thấy một sự mập mờ rất đặc trưng của Giê-rê-mi-a về
việc nhận lỗi, x. Petersen, 105.
[17] Có
lẽ trong chính thâm tâm mình, vị ngôn sứ thấu hiểu được tâm tình và niềm chờ
mong của Đức Chúa đối với việc hoán cải của dân (x. Gr 3:12-13) nên ông như thể
đại diện dân để nhận lỗi và cũng là diễn tả hi vọng của ông đối với dân.
[18] Theo
bản Dothái WTT.
[19] X.
Lundbom, 691 và Kathleen M. O’ Connor, “Jeremiah” in The Oxford Bible
Commentary, ed. John Barton and John Muddiman (New York: Exford
University Press, 2001): 501-2.
[21] X.
O’ Connor, 501-2 và Thomas W. Overholt, “Jeremiah” in The
Harpercollins Bible Commentary, Gen.ed. James L. Mays (New York:
HarperCollins Publishers Inc., 1988): 558.
[23] X.
Dt 4:14-15; 8:1-12; cũng xem Gaudium et Spes, 78.
[24] X.
1Cr 15:3; Gl 1:4; Dt 9:14; Pl 2:6-11
http://sjjs.edu.vn/noi-khac-khoai-cua-nguoi-ngon-su/